صوفی و تصوف

کلمه تصوف بنا بر احتمالات از کلمه «صوف» گرفته شده است که در لغت به منای «پشمینه پوشی» می باشد. ایین صوفی نماد زندگی سخت و به دور از تن پروری و لذت پرستی است.

.

صوفی کیست؟

صوفی به کسی گفته می شود که نه مالک و نه مملوک باشد یعنی بنده آرزوهای خویش نباشد.

این تعریف و تعبیر یکی از نزدیک ترین معانی به نوع دیدگاهی این آیین محسوب می‌شود.

.

تصوف چیست؟

پالایش و تهذیب و حواس و اراده می تواند سریعترین و ساده ترین تعریف تصوف باشد اما برای رسیدن به این معنی راهی سخت و دشوار در پیش رو دارد البته شاید سختی و دشواری را بتوان به خواسته‌ها و رسیدن معنی مجدد کرد.

.

آیین صوفی گری

در دنیا به این دیدگاه و آیین،( صوفیسم) گفته می‌شود و افرادی که پیرو آن هستند و صوفی می نامند.

صوفیان بر این باورند که چون خویشتن دار هستند و به دنبال آرزوهای خویش نیستند به آرامش و بخشندگی دست یافته اند به خداوند نزدیک تر شده اند.

تصوف، صوفی گری، درویشی یا عرفان نوعی طریقت مبتنی بر آداب سلوک و بر اساس شرع جهت تزکیه نفس و اعراض از دنیا برای وصول به حق و استکمال نفس است.

تصوف در لغت، پشمینه پوشی است و نسبت این جماعت، به دلیل پشمینه‌پوشی است و این نشانه زهد، بوده‌است.

در تعریف تصوف، نظرات مختلفی بیان شده اما اصول آن بر پایه طریقه ایست که شناخت خالق جهان، کشف حقایق خلقت و پیوند بین انسان و حقیقت از طریق سیر و سلوک عرفانی باطنی و نه از راه استدلال عقلی جزئی میسر است.

موضوع آن، نادیده گرفتن خود، و پیوستن به خالق هستی و روش آن اصلاح و کنترل نفس و ترک علایق دنیوی و خویشتن داری است.

ظاهراً واژه صوفی در قرن دوم هجری، در برخی از سرزمین‌های اسلامی، بخصوص در میان‌رودان، متداول شد.

کسانی که در قرن دوم صوفی خوانده می‌شدند، تشکیلات اجتماعی و مکتب و نظام فکری و عرفانی خاصی نداشتند؛ به‌عبارت دیگر، تشکیلات خانقاهی و رابطه مرید و مرادی و آداب و رسوم خاص صوفیه، و همچنین نظام فکری و اعتقادی ای که جنبه نظری تصوف را تشکیل می‌دهد، در قرن دوم و حتی در ربع اول قرن سوم پدید نیامده بود.

.

آداب صوفی

خرقه پوشی

خرقه به معنی جامه چند تکه لباس  که به وسیلهٔ پیر و مرشد در صورت لیاقت پوشانده می‌شود.

.

خانقاه

محل اجتماع خاص و گذران و پذیرایی صوفیان مسافر یا مقیم است.

گفته‌اند نخستین خانقاه در رمله شام توسط امیری انصاری (مسیحی) برای صوفیان ساخته شد.

.

چلّه نشینی

چله نشینی یا اربعینیه؛ خلوت، عزلت و عبادت چهل روز همراه با آداب خاص از رسوم صوفیه است.

.

سماع

رقص سماع چیست ؟

این نوع از عرفان به نوعی از حرکات روحانی گفته می شود که در آیین صوفیان جهت پرستش عارفانه خداوند صورت می گیرد و برای کسانی جز افرادی که ریاضت کشیده اند ممکن نخواهد بود.

در واقع به آن رقص سماع گفته می شود اما به گفته برخی افراد، این آیین در دسته‌ی هنری به نام رقص جای نمی گیرد و نوعی از عبادت و عرفان است که فرد را به خدا نزدیک می کند و شور اشتیاقی وصف ناشدنی در او به وجود  می آورد در صورتی که رقص هنری است که در آن تمام بدن به صورت موزون در حرکت است.

این رقص درواقع حالتی از خلسه است که برای افراد رخ می دهد و حرکاتی کاملا تکراری دارد.

.

معنی واژه سماع چیست؟

برای بیان این حرکات عرفانی دو واژه با معنای متفاوت اما با نوشتاری مشابه وجود دارد: اول خود واژه سماع به معنی شنیدن و آوایی گوش نواز است و دوم واژه سماء به معنی آسمان است (سماء یک واژه اوستایی است) که هردو، موافقان و مخالفانی دارند.

واژه اول به این جهت گفته می شود که این حالت خلسه روحی از طریق “شنیدن” آوایی خوش و روحانی رخ می دهد و واژه دوم از این جهت گفته می شود که صوفیان درحال حرکت رو به آسمان می کنند و به اصطلاح گنج معنوی خود را از آسمان دریافت می کنند.

.

تاریخچه سماع

از تاریخ اولین برپایی های این رقص عرفانی اطلاعات دقیقی در دسترس نیست اما به صراحت می توان گفت که این رقص فقط ریشه در اسلام ندارد و تاریخ برپایی آن به چند هزار سال پیش باز می گردد.

اولین اشاره به این مراسم در ایران در شاهنامه اتفاق افتاده است که به کیخسرو پادشاه کیانی اطلاق می شود و زمان آن را چیزی در حدود 5 هفته دانسته اند.

در اثبات چند هزار ساله بودن این رقص همین کافیست که در آیین آریایی ها از آن نام برده شده است و در اصل این مراسم پرستش خداوند یگانه از آیین اصلی آنها بوده است؛ همچنین در آیین یهود نیز از آن یاد شده است و همه این ها تصدیقی است برای تاریخچه طولانی آن و ریشه های عمیق سماء در تاریخ بشر!.

امروزه نیز در جای جای جهان این مراسم در حال برگزاری است اما تعداد آنها بسیار محدود است و بعضی از این مراسم جنبه ی نمایشی دارند تا برای گردشگران جذابیت ایجاد کنند.

این مراسم های نمایشی در برخی از شهر های ترکیه همه روزه برگزار می شود.

.

مراحل رقص سماع

رقص سماعی که اکنون و در این قرن جریان دارد، در ابتدا با آیاتی از قرآن کریم و “نعت ”(یا ستایش پیامبر) آغاز می شود و پس از آن در اصطلاح “سلام” و کسب اجازه از درویش اصلی برای انجام مراسم صورت می گیرد و پس از دستبوسی و کسب اجازه، مرشد ها دست راست خود را روی شانه چپ و دست چپ خود را روی شانه راست قرار می دهند (نشانه ای از یکتا پرستی) و شروع به چرخیدن با اصولی خاص می کنند ( پای چپ ثابت و پای راست 360 درجه و به معنای گردش 72 ملت می چرخد) و به تدریج دست های خود را به سوی آسمان باز می کنند و می چرخند تا به گنج معنوی و آسمانی خود دست پیدا کنند.

نکته ای که هنگام تماشای این رقص صوفی باید در نظر داشته باشید این است که تمام حرکات و جزئیات رقص به گونه ای دارای تفسیر و معنا هستند و درویش با یاد و ذکر خدا است که می چرخد و رو به آسمان دست می گشاید.

.

سماع مولانا

دوره جدید از انجام این مراسم به زمان شمس و مولانا باز می گردد.

همانطور که گفته شد این حالت و حرکات عرفانی به دوران آریایی ها در ایران باز می گردد، اما چیزی که واضح و نمایان است این موضوع است که همه ی ما عبارت آشنای رقص سما را به مولانا نسبت می دهیم و آن را با مولانا عجین می دانیم. مولانا در ابتدا به درس و مجاهده مشغول بود اما پس از معاشرت با شمس همه ی زندگی و درس و بحث خود را رها کرده و به سما می پردازد.

مولانا برای این رقص و حالت عرفانی ارزش زیادی قائل بود و به همین دلیل است که امروزه نیز رقص سماع را به مولانا نسبت می دهند و مراسم های زیادی در شهر قونیه و کل ترکیه برای بزرگداشت و زنده نگه داشتن این فرهنگ عرفانی برگزار می شود.

در قونیه و در آرامگاه مولانا، هرساله شاهد مراسم با شکوهی از این رقص عرفانی و بزرگداشت این شاعر بزرگ هستیم که در نیمه اول ماه دسامبر انجام می شود وجنبه نمادین ندارد، افراد زیادی از سراسر دنیا در آن شرکت می کنند.

.

پیج ما را در اینستاگرام دنبال کنید.