صنایع دستی یزد به عنوان شناسنامه ای از یزد است و زبان زد همگان وخواهان بسیاری دارد به صورتی که تقریبا زندگی مردم با هنر های دستی گره خورده است.
در تاریخ نشان داده شده که مردمان اصیل ازقدیم تا به امروز با محصولات هنری توجه همه را به سمت خودشان جلب کرده اند.
این مردم اصیل از دیرباز و در طول تاریخ با هنرمندی خود توجه مردم هنرشناس جهان و صنعت‌گران را جلب کرده‌اند.
از علل گوناگون گرایش مردم یزد به صنایع دستی می‌توان به شرایط خاص جغرافیایی، وضع معیشت و دور بودن از مرکز کشور اشاره کرد.
بسیاری از صنایع دستی یزد در طول سالیان و با تغییر سلایق مردم کشور و دنیا، به دست فراموشی سپرده شده‌اند. برخی دیگر هم با پیشرفت فن‌آوری، شکل اولیه خود را از دست داده‌اند.
با این اوصاف باز هم می‌توان هنر تاریخی مردم یزد را در بازارهای این شهر به تماشا نشست.
بازار آنلاین صنایع دستی صوفی در این مطلب شما را با تعدادی از صنایع دستی اصیل و تاریخی یزد آشنا می‌کند.
.
معرفی صنایع دستی یزد
بخش مهمی از جاذبه‌های سفر به شهرهای تاریخی و سنتی، بازدید از بازارها و خرید است. وقتی به شهری سفر می‌کنید دوست دارید چیزی را به عنوان یادگاری از آن شهر برای خود داشته باشید.
صنایع دستی هر شهر می‌تواند صفحه‌ای از شناسنامه آن دیار باشد و هر زمان که به آن بنگرید یاد خاطرات سفر خود بیفتید.
هر شهر با توجه به نوع اقلیم و سبک زندگی مردم، صنایع دستی متفاوت و منحصر به خود دارد. هنرهای دستی استان یزد با توجه به پیشینه تاریخی درخشانش، قدمتی چند هزار ساله دارند.
قالی بافی
صنعت فرش‌های دست‌بافت، اصلی‌ترین صنعت دستی مردم یزد است.
یزد سالانه حدود پنج متر مربع به ازای هر بافنده تولید فرش دارد. حدود ۵۰ درصد از تولیدات فرش دست‌بافت استان یزد در بازارهای خارج از ایران به فروش می‌رسند.
این فرش‌ها با نقشه‌های اصیل فرش یزد بافته می‌شوند. نقوش اصیل و معروف یزدی عبارتند از: گل و ماهی، هراتی، کرمانی و سردار جنگل.
زیلو بافی
زیلو بافی یکی از هنرهای با ارزش بوده که نشان از دقت نظر و نگاه ظریف و زیبا پسند ایرانیان دارد.
این که این هنر نخست از کدام نقطه از ایران بزرگ برخاسته به درستی نمی توان مشخص کرد؛ چرا که تاریخی دقیق تر وجود ندارد و منابع مکتوب نیز دارای آن چنان اطلاعاتی نیستند که بتوان از روی آن ها سوابق تاریخی زیلو را بررسی کرد.
در منابع تاریخی موجود نیز مشخصاً به زیلو پرداخته نشده و تنها هر کجا نامی از بنایی خاصه مساجد بوده در توصیف موقعیت و دارایی های آن مسجد نامی از زیلو نیز به میان آمده است؛ با توجه به اینکه این نوشتارها نیز اطلاعات کمی از زیلوهای بعد از اسلام به دست می دهند و مطلبی درباره ویژگی های این هنر در قبل از اسلام ندارند.
درباره چگونگی شکل گیری این هنر برخی نیز بر این نظرند که زیلوبافی متأثر از حصیربافی و مرحله تکامل یافته حصیربافی است و برخی نیز واژه زیلو ( zillu ) را در فرهنگ غرب برخاسته از همین هنر حصیربافی می دانند و معتقدند که این واژه از فرهنگ ایران به غرب راه یافته و نتیجه آنکه چون زیلو شباهت بسیاری به حصیربافی دارد، بدین نام شهره شده است.
زیلو که بافت آن در استان یزد و خاصه در شهری چون میبد از جایگاهی والا برخوردار بوده است، از قدیمی ترین محصولات صنایع دستی استان به شمار می رود، به طوری که در میبد قدمت آن به پیش از اسلام می رسد و حتی عقیده بر این است که زیلو از ابداعات آن خطه بوده و گسترش بافت آن به وسیله استادکاران میبدی صورت گرفته است.
زیلو فرش دشت های کویر، دارای ظاهری ساده، خنک و با دوام است که می تواند طراوت شن های کویر را در شب های تابستان به تن آدمیان گرما زده بنشاند و خستگی روز را از تن آنها بیرون کند.
ترمه
ترمه پارچه زیبایی است که مصارف مختلفی در تولید دیگر صنایع دستی استان یزد دارد. تارهای این پارچه از ابریشم طبیعی می‌باشد و پودش ترکیبی از نخ، ابریشم، پشم و کرک الوان است.
ترمه در گذشته با انگشتان دست بافته می‌شده و از همین رو به انگشت باف نیز معروف بوده است. تولید ترمه هم اکنون به صورت نیمه دستی می‌باشد.
ترمه انواع گوناگونی دارد که عبارتند از: شال یزدی، شال امیری، شال رضایی، شال چارقدی، شال محرمات، شال بندی، شال اتابکی، شال راه راه و شال کشمیری.
نقوش استفاده شده در این پارچه بته جقه، گل شاه عباسی و شاخ گوزنی است.
صنعت ترمه در ایران حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد. زرتشتیان نخستین کسانی هستند که از ترمه برای لباس مخصوص مجالس شادی استفاده می‌کردند.
چادرشب
در شهر یزد، اردکان و زارچ دست‌بافته‌هایی تولید می‌شوند که چادرشب نام دارند. چادر شب پارچه‌ای رنگارنگ است که طرح‌هایی چهارخانه دارد. جنس این پارچه از پنبه و یا ابریشم است و در دو نوع بافته می‌شود.
یک نوع آن نازک است و معروف به چادرشب رختخواب پیچ است و نوع دیگرش که ضخیم‌تر می‌باشد، چادرشب صحرایی نام دارد.
چادرشب صحرایی بیشتر جهت حمل محصولات کشاورزی استفاده می‌شود و طرح راه راه دارد. چادرشب‌ها بیشتر در ابعاد ۹۰ در ۹۰ تولید می‌شوند. در برخی موارد به عنوان سفره نیز می‌توان از آنها استفاده کرد.
زری بافی
زری بافی که قدمتش به دوران هخامنشی باز می‌گردد، به بافت پارچه‌هایی گفته می‌شود که بسیار ظریف و گران‌بها هستند. تار این پارچه از جنس ابریشم خالص است و پودهایش ابریشم رنگی و نخ گلابتون می‌باشد.
در گذشته از این پارچه‌ها برای تزئین کاخ سلاطین استفاده می‌شده و جزء نفیس‌ترین منسوجات ایرانی بوده است. حدود ۲۰۰۰ سال پیش تولیدات ابریشمی ایران در بین مردم آسیا و اروپا شهرت چشمگیری داشته و بهترین پارچه‌های زری در دنیا، به دست هنرمندان ایرانی بافته می‌شده است.
شمدبافی
شمد نوعی پارچه نازک است که بیشتر در تابستان به عنوان رو انداز استفاده می‌شود. این پارچه اغلب در رنگ‌های روشن و طرح‌های ساده چهارخانه یا راه راه است. جنس آن از نخ پنبه و یا ابریشم مصنوعی است.
سفال و سرامیک
اولین صنعت ساخت دست بشر از خاک، سفال بوده است. هنری که قدمتی بالغ بر ۸۰۰۰ سال دارد و از همان ابتدا تا کنون همواره مورد توجه مردم جهان قرار گرفته است.
مهم‌ترین مرکز سفال و سرامیک استان یزد، شهرستان میبد است.
مردم یزد به تولیدات سفالی «کواره» می‌گویند. با توجه به این که منابع گل رس در این استان به وفور یافت می‌شود، تولید ظروف سرامیکی و سفالی در تمامی دوره‌ها از رونق خاصی برخوردار بوده است .
بازارهای داخلی و خارجی طالب این ظروف زیبا و سنتی هستند. گرچه نقوش روی سفال‌ها بسیار متنوع است اما نقش مرغ و ماهی و خورشید خانم از نقوش اصلی این هنر کهن می‌باشند.
گیوه بافی
گیوه بافی هنر زنان روستایی استان یزد است. گیوه نوعی پاپوش تابستانی است که دوام زیادی دارد و می‌توان با آن راهپیمایی‌های طولانی انجام داد. جنس گیوه‌ها از نخ پنبه‌ای است و پس از بافت به قسمتی به نام تخت دوخته می‌شوند.
کاشی سازی
در هنر کاشی سازی، یزدی‌ها از طرح‌های سنتی و اصیل ایرانی استفاده می‌کنند و کاشی‌هایی زیبا تولید می‌کنند که در معماری بناها جلوه‌ای ویژه دارد.
قدمت این هنر در یزد به حدود ۷۰۰ سال می‌رسد. هنرمندان صنعت کاشی سازی شکل‌های مورد نظر را آماده می‌کنند و سپس طرح را روی کاشی نقاشی و لعاب و پخت انجام می‌دهند.
انواع کاشی‌های یزدی عبارتند از: کاشی کمک، کاشی یزدی، کاشی شش گوش، کاشی شبکه، کاشی حاشیه، کاشی هفت رنگ، کاشی جوک و کاشی کمند.
قلم زنی
کندن نقوش مختلف بر روی اشیا فلزی مانند مس، طلا، نقره و برنج را قلم زنی می‌گویند.
نقوش انتخاب شده به وسیله قلم و با ضربه چکش بر روی اشیا فلزی حک می‌شود.
قلم زنی عمری چندین هزار ساله دارد و از دوران هخامنشیان ظروفی که بر روی آنها قلم‌زنی انجام شده به دست آمده است. در بازارهای یزد ظروف قلم زنی شده با طرح‌ها و در اندازه‌های مختلف وجود دارد که برای مسافران از جذابیت بالایی برخوردار است.
نمدمالی
نمد تنها زیراندازی است که بافته نمی‌شود! ابزار نمدمالی آب داغ، پشم یا کرک و زور بازو است.
از اسمش پیداست که نمدهای موجود در بازار بر اثر مالیدن شکل و انسجام گرفته‌اند. نمد یکی از گرم‌ترین پوشاک و زیراندازها است و متأسفانه این روزها در حال فراموش شدن می‌باشد.
.
