تولید صنایع دستی با ابزار بومی و در موقعیت محلی وقتی با سرپنجه‌های هنرمندانه آمیخته میشود، آثاری می‌آفریند که می‌تواند در انتقال فرهنگ بومی ایران بسیار موثر باشد و در این شرایط اقتصادی ارزآوری بسیاری را از طریق حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی داشته باشد.
میناکاری یا میناگری هنری است که جزو صنایع دستی محسوب میشود و سابقه ای حدودا پنج ساله دارد. امروزه این هنر بیشتر روی مس انجام میشود اما روی طلا، نقره و سفال نیز قابل استفاده است.
توجه به صنایع‌دستی و بومی لازمه رشد و ترقی فرهنگ و آداب و رسوم است چراکه این امر می‌تواند مهم‌ترین و بهترین جاذبه گردشگری ایران باشد و اگر به احیای صنایع‌دستی کمک کنیم بهترین قدم را در این راستا برداشته‌ایم.
سرمایه‌گذاری در عرصه صنایع‌دستی و توسعه بخشیدن به آن، در واقع سرمایه‌گذاری در توسعه فرهنگی جامعه است.
هر چند اشتغالزایی و درآمدزایی با توسعه صادرات صنایع‌دستی محقق میشود اما در کنار آن، صادرات فرهنگی کشور ایران بیشتر با توسعه صادرات این هنر است که محقق خواهد شد.
هنر میناکاری مانند تمام آثار صنایع‌دستی کشورمان حاصل ذوق و هنر ایرانی است و بازتاب‌دهنده بخشی از تفکرات، اندیشه، اعتقادات و بسیاری دیگر از خصوصیات ملی و مذهبی مردمی است که هنرمندان برای ابداع این هنرها و سپس جلوه‌گری آنها تلاش زیادی به خرج داده‌اند.
این هنر آزمایشگاهی است و ماده آن از ترکیب اکسیدهای فلزات، انواع پودر رنگ‌ها و نمک به دست می‌آید و همچنین شفافیت خود را از اکسید قلع به دست می‌آورد که ترکیبات آن از گذشته‌های دور تاکنون ثابت مانده است.
قدیمی‌ترین نمونه‌های میناکاری نشان می‌دهند که این هنر برای اولین بار در ایران شکل گرفته و بعد از آن به سایر نقاط دنیا راه یافته است.
محققان زمان شکل‌گیری آن را حدود پنج هزار سال قبل می‌دانند اما نقطه اوج آن در زمان صفویه به‌خصوص عصر شاه عباس اول بوده است، در دوران معاصر این هنر به دست فراموشی سپرده شد اما از سال 1310 توسط استادی اصفهانی به نام شکرا… صنیع‌زاده احیا شده است.
در همین راستا با رضا چاوشی، استاد میناکار اصفهانی که چندین سال است به اراک مهاجرت کرده به گفت‌وگو پرداختیم.
وی اصرار داشت که با شاگردانش -که به گفته او- اکنون خود استاد هستند گفت‌وگو کنیم و آنها که ابتدای راه هستند، معرفی شوند و بعد از اصرار ما برای گفت‌وگو از چرایی آوردن این هنر از اصفهان به اراک و همچنین این امر که به‌عنوان کارآفرین برتر انتخاب شده می‌گوید.
مشروح این گفت را در ادامه بخوانید.
.
ابتدا خودتان را معرفی کنید.
رضا چاوشی هستم متولد 1360 که در رشته صنایع غذایی تحصیل کردم و رشته دانشگاهی‌ام ارتباطی با هنر نداشت.
در واقع از سال 78 فعالیت‌های هنری را شروع کردم.
.
چگونه شد که از صنایع غذایی به میناکاری رسیدید؟
گرایش من به سمت هنر بود و برخلاف اینکه رشته آکادمیکم هنری نبود در کنار آن به هنر هم می‌پرداختم.
در خانواده‌ام هم افرادی بودند که به هنرهای مختلف علاقه‌مند بودند ولی این‌طور نبود که بگویم خانواده هنرمندی داشتم.
به این ترتیب به سمت هنر کشیده شدم؛ بیشتر علاقه شخصی خودم بود.
.
چرا از بین هنرهای مختلف به سمت میناکاری کشیده شدید؟
میناکاری از جذاب‌ترین هنرهای دنیاست و به دلیل اینکه تنوع رنگی بسیار زیاد و همچنین ابزار کار ساده‌ای برای تولید یک اثر دارد، آن را انتخاب کردم.
.
سابقه انتقال این هنر از اصفهان به استان مرکزی به چه سالی بر می‌گردد؟
به سال 1385 بر می‌گردد و این هنر جوان در استان مرکزی نزد مردم این استان به‌خصوص شهرستان‌های اراک و تفرش بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
از ابتدای ورود این هنر به استان مرکزی بیش از 400 هنرجو آن را فرا گرفته‌اند.
.
هنر میناکاری را تعریف کنید.
مینا در لغت به معنای رنگ آبی آسمان است، اما از زمان هخامنشیان این هنر وجود داشته و به‌طور کلی به پوشش روی فلز «میناکاری» گفته میشود.
در قدیم این هنر روی طلا و نقره کار می‌شد، اما امروز روی فلز مس به دلیل چکش‌پذیری، انطاف‌پذیری و قیمت مناسبت‌تر آن نسبت به طلا و نقره انجام میشود.
فلز مس را به شکل مورد نظر در می‌آورند و بعد وارد مرحله قلم‌زنی می‌شوند، یعنی زیر ظرف یا داخل آن قیر ریخته میشود و فرم مربوطه داده میشود و بعد از آنکه شکل گرفت، قیر را از آن جدا می‌کنند و بعد از آن ظرف وارد مرحله لعاب و اسیدکاری میشود و سپس به دست نقاش می‌رسد.
بعد از آن نقاش بر اساس طرح‌هایی که دارد نقش‌ها و خط‌های خاص را روی ظرف اجرایی می‌کنند و درنهایت دوباره آن ظرف داخل کوره می‌رود و پخته میشود و این ظرف میناکاری شده ما با هیچ‌چیزی آسیب پذیر نیست، رطوبت، نور، خراش و… مگر اینکه یک جسم سخت به مینا بخورد و آسیب ببیند.
.
پس میناکاری یعنی نقاشی روی ظروف مسی؟
بله دقیقا، برای تولید یک قطعه مینا ده‌ها شغل دائمی دیگر هم درگیر هستند، یعنی فردی که مس تولید می‌کند، شخصی که قلم زنی می‌کند، فردی که کار کوره را انجام می‌دهد، هنرمندی که نقاشی روی ظرف را انجام می‌دهد یا کسی که خطاطی می‌کند و… در برخی مواقع مینیاتور و تذهیب هم با این هنر ترکیب میشود.
.
در این حوزه کارآفرینی هم کرده‌اید؟
بله، من کارآفرین برتر استان شناخته شده‌ام و حدودا برای 90 نفر اشتغالزایی ایجاد کرده‌ام و این افراد دائما در کارگاه ما مشغول به کار هستند.
در دو سال گذشته به صورت متناوب فروشنده برتر کشور هم انتخاب شده‌ایم و در چندین نمایشگاه کشوری به‌عنوان غرفه برتر کشوری انتخاب شده‌ایم.
همسر بنده هم یک اثر تولید کرده‌اند که نشان ملی کشوری دارد و قرار است برای سازمان یونسکو ارسال شود.
.
کمی بیشتر از ورود خود به این هنر و پرداختن به آن و رسیدن به مرحله استادی بگوید.
از سال 78 که وارد این هنر شدم، تجربه‌های بسیاری کسب کرده‌ام، چون در میناکاری علاوه‌بر داشتن زمینه هنری باید از نظر فنی هم قوی باشید تا بتوانید در این کار دوام بیاورید؛ ممکن است یک قطعه مثلا 20 میلیون تومان بهایش باشد و زمانی که وارد کوره میشود حدود پنج تا 10 ثانیه بیشتر در کوره بماند و تمامی سرمایه شما در این کار از بین برود؛ در نتیجه در این زمینه باید عشق و علاقه خاصی داشته باشید تا بتوانید موفق شوید.
من هم این خسارت‌ها را داده‌ام و با پشتکار و علاقه توانسته‌ام از صفر به صد برسم.
البته در هنر هیچ موقع نمی‌شود ادعا کرد که استاد تمام هستیم و تمام فنون این حرفه را بلدیم.
از سال 78 در هنر میناکاری شروع به کار کردم و بعد به دلیل ازدواج به این استان آمدم و هنرم را هم ادامه دادم.
.
سرمایه اولیه شما چقدر بود؟
در هنر مینا میشود با تعداد ظرف‌های کم و جای کوچک شروع به کار کرد ولی در درازمدت باید سرمایه را بیشتر کنید و این سرمایه بیشتر از هنر خود که همان میناکاری است به دست می‌آید، یعنی شما اگر کار را با اندک سرمایه‌ای شروع کنید می‌توانید به مرور با هزینه‌هایی که از این هنر به دست می‌آوردید کارتان را توسعه دهید.
.
برای اینکه در میناکاری موفق باشید، احتیاج به تحصیلات آکادمیک است؟
خیر، زیرا تنها علاقه و پشتکار مهم است و آموزش و یادگیری طراحی سنتی برای این حرفه حرف اول را می‌زند تا شخص بتواند مینا‌های باارزشی را خلق کند.
.
راه شناخت یک ظرف میناکاری شده خوب چیست؟
اولین ارزش‌گذاری مینا از روی فرم ظرف است؛ یک‌سری از ظرف‌ها هستند که به اصطلاح چکشی‌اند، با فرم خاص تولید می‌شوند و با چکش و سندان به آنها فرم می‌دهند.
دومین مرحله نوع طرحی است که روی ظرف کار میشود؛ ممکن است طرح‌های میناتوری بسیار ظریف یا طراحی‌های سنتی باشد که یک ظرف را با ارزش می‌کند.
سومین راه شناخت کوره آن است، یعنی وقتی ظرف درون کوره قرار می‌گیرد یک ظرف بسیار شفاف باشد که به میزان پخته شود؛ نه خام باشد و نه سوخته.
افراد معمولی فرم ظرف و کوره را می‌توانند به‌راحتی تشخیص دهند و یک ظرف میناکاری باکیفیت خریداری کنند.
.
آیا حمایت‌های لازم که اکثرا هم حمایت‌های دولتی است از شما و حرفه‌تان شده است؟
با این وضعیت اقتصادی نمی‌شود از نهاد یا شخصی انتظار داشت و می‌توان گفت همین انتظارهاست که موجب شده برخی هنرمندان در این حوزه یا حوزه‌های دیگر پیشرفت نکنند.
کسی که روی پای خود بایستد و کاری باارزش را با قیمت مناسب تولید و عرضه و تلاش بیشتر هم کند، طبیعتا راه خود را پیدا می‌کند و می‌تواند موفق شود.
پاشنه آشیل ما و هنرمان ایجاد نمایشگاه‌های خارجی است، یعنی حمایت از حضور هنرمند در نمایشگاه‌های خارجی.
با توجه به وضعیت ارز، مینا ارزش افزوده بسیار زیادی دارد و کشورهای دیگر هم از این محصول استقبال فراوانی می‌کنند، در نتیجه یکی از بهترین چیزهایی که در این شرایط اقتصادی می‌تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد صنایع‌دستی است، چراکه با فروش یک ظرف میزان زیادی ارز وارد این مرز و بوم میشود.
.
می‌توان مقایسه‌ای از اشتغالزایی یک هنر با سایر صنایع داشت؟
بله، فردی که صنایع‌دستی دارد مثلا با سه میلیون تومان یک شغل ایجاد می‌کند ولی یک خودروساز حداقل با 50 میلیون تومان می‌تواند یک شغل ایجاد کند، پس اگر به این حرفه و هنر بیشتر پرداخته شود قدرت اشتغال بالاتری حتی نسبت به صنعت خودروسازی دارد.
درنهایت باز هم می‌گویم که هنرمند خود باید راه خودش را پیدا کند و خیلی منتظر کمک افراد یا نهادهای دیگر نباشد.
.
از ظروفی که خود میناکاری کرده‌اید به خارج از ایران هم ارسال شده است؟
بله خیلی زیاد، تعدادی از آنها در نمایشگاه‌ها و بخشی دیگر به اصطلاح چمدانی بوده است.
یعنی اینکه مشتری در ایران از ما ظرفی را خریداری کرده و به خارج از کشور برده است.
.
معضل این حرفه چیست؟
به دلیل اینکه این حرفه بسیار درآمد‌زاست، متاسفانه عده‌ای وارد آن شده‌اند که با کیفیت پایین‌تر این قطعه‌ها را تولید می‌کنند.
امیدواریم در درازمدت هم آن افراد کیفیت کارشان را بالا ببرند و هم نظارت‌ها بر این افراد بیشتر شود.
.
پیج محصولات ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
